Veel mensen ervaren conflicten, bijvoorbeeld met medeburgers of de overheid over zaken als schulden, echtscheiding, kleine criminaliteit. Of tussen groepen burgers en de overheid over de aanpak van stikstof, milieucriminaliteit en regulering van migratie. Bij kleine conflicten lopen burgers vaak vast in het systeem dat meer vanuit de instituties lijkt te denken dan vanuit de burger. Over grote conflicten lukt het de politiek slecht om knopen door te hakken. Steeds vaker wordt een beroep op de rechter gedaan: als wijkrechter of regelrechter in kleine conflicten, als knopendoorhakker in zaken over klimaat en asiel. Maar gaat die grotere rol niet ten koste van het vertrouwen in de rechter? En kunnen de politiek en uitvoerende staatsmacht zulke conflicten niet voorkomen, of eerder oplossen? Aanleiding van dit programma is het boek De conflictoplossende rol van de rechter in kleine en grote zaken.
Over de sprekers
Lonneke van Noije is senior wetenschappelijk medewerker aan het Sociaal en Cultureel Planbureau. Zij houdt zich bezig met houdingen van burgers ten aanzien van de overheid en de democratische rechtsstaat, en stelt zich de vraag wat hiervan de betekenis is voor hun legitimiteit.
Jelle Klaas is algemeen directeur en mensenrechtenadvocaat bij Stichting PILP, een organisatie die onder andere NGO’s en activisten juridisch bijstaat. Hij is één van de oprichters van de stichting en houdt zich hier nu onder andere bezig met burgerlijk procesrecht en demonstratierecht.
Sanne van Oers is algemeen deken van de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) en sociaal advocaat bij Van Schie advocaten in Nijmegen.
Marjolein Moorman is wethouder (PvdA) in Amsterdam en beheert de portefeuilles Onderwijs, Jeugd(zorg), Armoede en Schuldhulpverlening, Masterplan Zuidoost en Coördinatie Maatschappelijke voorzieningen.
Judith van de Sande is hogerberoepsrechter bij Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden. Hier behandelt zij belastingzaken in hoger beroep.
Maria Leijten is senior rechter bij de rechtbank Amsterdam. Haar interesse binnen het recht gaat voornamelijk uit naar wijkrechtspraak, algemene zittingsvaardigheden, herstelrecht en conflictbeslechting. Ze is projectleider bij het project Buurtrechter Venserpolder.
Miek Smilde is schrijver, onderzoeksjournalist en senior beleidsadviseur bij de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak.
Hoe verandert de rol van de rechter in conflictoplossing? In de bundel ‘De conflictoplossende rol van de rechter in kleine en grote zaken: van kattenvoer tot klimaat’ staat dit onderwerp centraal. De bundel verscheen in januari 2025 na zes jaar onderzoek.
Na een doxingaanval op een rechter uitte de Amsterdamse togadriehoek vorige week in De Telegraaf zijn zorgen over de rechtsstaat. Promovenda Laura Davies stelt dat rechters steeds vaker de schuld krijgen van falend politiek beleid – en niet zonder gevolgen.
Rechtspreken in zaken waarover maatschappelijk sterk verdeeld wordt gedacht terwijl wetgeving (veel) ruimte laat: het wordt steeds vaker van de rechter gevraagd. Hoe dient een rechter daarmee om te gaan? In hoeverre kan de rechter bijvoorbeeld terugvallen op haar of zijn geweten? Of in bredere zin op rechtvaardigheidsopvattingen?
