Vandaag spreken we Laurens Buijs, werkzaam op de UvA als docent Interdisciplinaire Sociale Wetenschappen. Hij is gespecialiseerd op het gebied van gender en seksualiteit. Daarnaast is hij ook ondernemer op het gebied van diversiteit. Hij adviseert organisaties en helpt hen om concrete stappen te zetten op het gebied van diversiteitsbeleid. Dit doet hij door middel van onderzoek, advies te geven of in trainingen te voorzien. Ik spreek hem over pinkwashing; wat betekent het, wat zijn de gevolgen ervan en hoe speelt het in Nederland een rol?
Donderdag 16 januari vindt er een programma plaats in Pakhuis de Zwijger over pinkwashing. Hoe zou je het begrip pinkwashing uitleggen?
“Pinkwashing is een term die wordt gebruikt voor organisaties of bedrijven die doen alsof ze LHBTQ+ tolerant en inclusief zijn, maar eigenlijk zich vrij weinig daarmee bezig houden. Deze term is specifiek ontwikkeld in het kader van het conflict tussen Israël en Palestina, waarbij Tel Aviv als LHBTQ+-vriendelijk wordt gepositioneerd. Israël probeert zich LHBTQ+ vriendelijk te profileren en daarmee als westers, progressief, modern en open-minded. Op deze manier probeert Israël sympathie te wekken bij het westerse deel van de wereld en zich zo af te zetten tegen een ‘achterlopend’ moslim gebied. Pinkwashing wordt in deze situatie zeker gebruikt door Israël.”
Komt dit de LGTBQ+ gemeenschap ten goede?
“Ik associeer de term erg met cynisme en beschuldigen. De organisaties en bedrijven die mee doen met de gaypride zijn bijvoorbeeld beschuldigd van pinkwashen. Omdat ze zich naar buiten toe profileren als homovriendelijk, maar wat doen die bedrijven nu eigenlijk? Er hangt een groot risico aan jezelf neerzetten als LHBTQ+ vriendelijk door vlaggen op te hangen en borrels te organiseren. Want dan ontstaat de vraag wat je nu echt doet om de cultuur van jouw organisatie te veranderen. Ik zie dat veel organisaties het moeilijk vinden om voorbij dat uiterlijk vertoon te komen. We moeten natuurlijk niet vergeten dat het positief is dat we in een samenleving leven waarin veel organisaties en mensen zich willen associëren met de LHBTQ+ gemeenschap. De maatschappelijke en sociale druk waardoor veel organisaties naar buiten toe pro-LHBTQ+ zijn, is naar mijn idee een verworvenheid. Een belangrijk onderdeel van de emancipatie beweging is immers zichtbaarheid. Het woord pinkwashing brengt dus negatieve associaties met zich mee, maar ik denk dat het lang niet zo negatief is.”
Dat bedrijven het moeilijk vinden om voorbij het vertoon te komen, ligt daar een kans voor bedrijven?
“Ja, je kunt heel makkelijk sceptisch en cynisch zijn over organisaties die mee doen met de gaypride en zich dus naar buiten toe profileren als pro-LHBTQ+. Maar je moet niet vergeten dat het ook een aanknopingspunt is. Het is ook een kans om tegen te zeggen van ‘oké, jullie willen iets, laten we dan om de tafel gaan met de LHBTQ+ gemeenschap en laten we dan ook echt iets voor elkaar krijgen waar de LHBTQ+ gemeenschap achter staat’. Maar dat moet wel gebeuren, want de organisaties en landen die schermen met LHBTQ+ rechten, die moeten wel scherp worden gehouden. Er is nu eenmaal de potentie dat de LHBTQ+-agenda misbruikt wordt.”
Is er een risico dat bedrijven activistische boodschappen uithollen wanneer winst maken door zich zo te profileren?
“Ik denk dat je kunt stellen dat bedrijven zeker winst maken achter de rug van de LHBTQ+’ers. Maar, als je deze vraag stelt moet je oppassen dat het niet teveel complot denken wordt. Het is niet er alleen maar slechte intenties zijn en dat mensen willens en wetens aan het pinkwashen zijn. Er zijn ook goede bedoelingen. Op het moment dat bedrijven met LHBTQ+ vlaggen gaan wapperen, heeft dat meteen een positieve uitstraling. Daarmee wint uiteindelijk ook de LHBTQ+ gemeenschap. Er is inderdaad ook het risico dat bedrijven activistische ideeën onschadelijk maken. Ik vind dat hier een taak ligt voor de activistische beweging zelf. Aan de ene kant is het mainstreamen van activistische ideeën uiteindelijk wat iedere activistische beweging daadwerkelijk wil. Aan de andere kant wil je niet dat de ideeën worden uitgehold en hier ligt de taak voor activistische organisaties; om de organisaties die de ideeën overnemen scherp te houden. Dus om op de een of andere manier toch met die organisaties het gesprek aan te gaan. Niet alleen maar veroordelen, maar het ook als aanknopingspunten zien en zeggen van ‘je wilt deze kant op, laten we dan ook samen aan tafel gaan en zorgen dat er iets zinnigs gebeurt’. Ik denk dat pinkwashing dus twee kanten heeft. Het hoeft niet per se alleen maar tot uitholling te zijn.”
Hoe denk je dat pinkwashing een rol speelt in Nederland?
“In Nederland is pinkwashing zeker een relevant begrip. Ik denk dat hier in Amsterdam voor veel LHBTQ+ activisten het sentiment bestaat dat homo-rechten worden gebruikt voor commerciële doeleinden, zonder dat er echt iets mee gebeurd. Ook om de politiek in Nederland beter te begrijpen is het relevant. Vanuit de activistische hoek hoor je namelijk de stelling dat rechtse politieke partijen de LHBTQ+ rechten gekaapt hebben. Pim Fortuyn, nieuw-rechts en het homo-nationalisme zijn daar voorbeelden van. Zo worden bijvoorbeeld LHBTQ+ rechten gebruikt om andere doeleinde te realiseren, zoals het tegenhouden van migratie.”
Waar liggen op dit moment de grootste kansen voor LGBTQ+ gemeenschap om meer emancipatie en acceptatie te winnen?
“Het feit dat in het westen, van links tot rechts, van seculier tot gelovig, toch het idee aan het ontstaan is dat homoseksualiteit erbij hoort: daar liggen kansen. Het is een bijzondere tijd dat in het westen er een dusdanige brede acceptatie is voor de LHBTQ+ gemeenschap, ook al is dat soms meer in woorden dan in daden. Ik kan mij goed voorstellen dat mensen boos worden van de dubbele agenda, zoals Nederland die zichzelf op de borst klopt voor zijn tolerantie, of zoals Israël. Ik snap dat je boos wordt van die hypocrisie, dat is ook terecht. Maar ik moet altijd maar denken aan de homo’s in Rusland of de homo’s in Uganda, waarin zij openlijk vervolgd worden en waarbij er een sterk homofoob klimaat heerst in de samenleving en bij de overheid. Ik denk dat die situatie in veel opzichten erger is. Dus bij pinkwashing moeten we alert blijven, want de LHBTQ+ agenda kan erg misbruikt worden, maar tegelijkertijd vind ik het ook een stap voorwaarts dat er nu op zo veel plekken het debat wordt gevoerd over homo acceptatie.”
Donderdag 16 januari vindt het programma ‘Pink Washing’ plaats, wie profiteert er van de regenboogvlag tijdens de Pride? Reserveer hier je plek!
