Twee weken terug, op de dinsdagavond 14 juni, vond het programma ‘Holistisch activistisch?’ plaats, in Pakhuis de Zwijger. In dit programma stonden twee vragen centraal: Wat is een holistische benadering binnen activisme, en hoe is deze benadering te integreren in samenwerking tussen sociale bewegingen? Saida Derrazi (Comité 21 maart & S.P.E.A.K.), Melissa Koutouzis (Woonprotest), Max Arto de Ploeg (Stichting Aralez) en Robin Bruisje (Extinction Rebellion) gingen hierover in gesprek. Tussen de twee panelgesprekken door en aan het eind werd de zaal bovendien getrakteerd op een spoken-word en muziek van Benjamin Fro, die met zijn activerende nummers mensen inspireert en samenbrengt. De avond werd gemodereerd door Nadine Ridder.
De holistische benadering
We startten de avond met een gesprek over de raakvlakken tussen sociale bewegingen, en hoe deze onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Om verwarring te voorkomen, zette Max allereerst uiteen hoe in zijn optiek de termen intersectionaliteit en holisme zich tot elkaar verhouden. Dit deed hij aan de hand van een uitspraak van Thich Nhat Hanh, een Vietnamese, boeddhistische monnik. Thich Nhat Hanh hield een wortel vast en stelde dat het universum daarin omsloten zit. Hoewel wij gewend zijn de wortel kant- en klaar in de supermarkt te kopen, ondergraaft dit hoeveel er nodig is voordat de wortel daar ligt. Zo zijn de wind en zon nodig, insecten die de grond vruchtbaar houden, een boer die de wortel oogst… Dit interrelationele perspectief, het besef dat je bestaat in relatie tot je omgeving en het bekijkt in zijn geheel, is het holisme. Saida voegde toe dat het ook van belang is om te weten dat het holisme al vele decennia bestaat, en vooral wordt gebruikt in genezingspraktijken. Dit houdt in dat men één doel vanuit verschillende perspectieven, probeert te kantelen.
Melissa ziet dit vooral terug in macht en het kapitalistisch systeem. Het verzet tegen de status quo vereist dat mensen zich verbinden, omdat een minderheid het simpelweg verliest. Het besef dat sociale structuren onderling verbonden zijn met elkaar is de afgelopen vijf jaar gegroeid. Binnen de sociale bewegingen gaat de anti-racisme beweging met het overbrengen van dit besef voorop, maar zijn de andere bewegingen vooral nog lerende. Meerdere raakvlakken komen volgens Max samen in het globale kapitalisme, dat zonder racisme niet had kunnen bestaan. Racisme is namelijk ook verbonden aan het patriarchaat en homofobie. Vormen van onderdrukking zijn met elkaar verbonden, dus ze hebben elkaar nodig om de puzzelstukjes bijeen te houden.
Aan het eind van dit panelgesprek, kaartte Saida een punt ter discussie aan. Moeten we een naam willen geven aan dit ‘holistisch activisme’? Saida ziet zichzelf liever als een ‘activist’ en de holistische benadering komt volgens haar tot uiting wanneer bewegingen elkaar opzoeken en om hulp of advies vragen. Maar het moet volgens haar niet betekenen dat de klimaatbeweging ook opeens een anti-racisme strijd gaat voeren, omdat iedereen ook specialisaties heeft. Wel blijft het besef dat een strijd niet te voeren is als je niet strijdt voor álle strijden, belangrijk.
Een holistische samenwerking tussen bewegingen?
Een holistische benadering integreren in samenwerking tussen de sociale bewegingen vergt meer aandacht. Hoewel elke beweging op de eigen manier bezig is met bruggen bouwen tussen verschillende thema’s, was de conclusie dat er aan samenwerking tussen bewegingen nog gebrek is. Méér samenwerking zou volgens Robin sterkere demonstraties opleveren, want anders moeten activisten soms op één zaterdag kiezen tussen vier demonstraties. Terwijl, zo stelde Robin, deze groepen het grotendeels met elkaar eens zijn, tegen hetzelfde systeem strijden en overeenkomende visies hebben over verandering.
Voor vooruitgang is er volgens Max soms ook frictie nodig binnen bewegingen. Het benoemen dat bijvoorbeeld de wooncrisis niet los te zien is van de anti-racismestrijd kan leiden tot ongemak, omdat het gesprek dan ‘ongezellig’ en te ‘lastig’ wordt, volgens sommigen. De angst is dat mensen afhaken of het niet begrijpen. Hierover zei Robin dat mensen vaak onderschat worden om dit soort ‘lastige’ kwesties te begrijpen: “Mensen zijn niet dom”. Belangrijk blijft dus ook om dit interrelationele perspectief zowel tússen als bínnen bewegingen te benoemen.
Hoe zien de vier pannelleden de toekomst van activisme?
Volgens Robin is het mogelijk om een gezamenlijke ideologische toekomstvisie voor te stellen. Maar de voorwaarde is dat iedereen met elkaar in gesprek blijft en op zoek blijft naar alternatieven. Belangrijk punt dat Robin opbracht is dat links, progressieve bewegingen niet vies moeten zijn van macht, omdat met macht zaken klaargespeeld kunnen worden. Saida denkt dat er, net als in eerdere emancipatiestrijden, tijd nodig is voordat nieuwe ideeën in de samenleving landen, waaronder dus het besef dat thema’s onderling zijn verbonden en de kern dieper ligt dan men denkt. Melissa stelde, dat een concreet actiepunt voor samenwerking tussen sociale bewegingen het verzet tegen de groeiende surveillance staat is. Activisten worden nu al veel onder de duim gehouden en het democratisch recht om in verzet te komen, komt daarmee in het geding. Max sloot af met een optimistisch, pessimistische blik op de toekomst. Optimistisch dat dit systeem zichzelf laat imploderen, en dat de aarde en de culturen die met wederkerigheid kunnen leven op zullen komen.
Méér samenwerking als speerpunt
De rode draad van de avond was dat sociale bewegingen, ongeacht of het onder de naam ‘holistisch activisme’ is, baat zouden hebben bij meer samenwerking. Hoewel het belangrijk blijft dat bewegingen gespecialiseerd zijn in hun onderwerp, is het aanstippen van de raakvlakken tussen bewegingen cruciaal om het hele verhaal te kunnen vertellen. Om Max te quoten: “Je hebt elkaar nodig om de puzzelstukjes bij elkaar te houden.”
Kijk hier het hele programma terug:
