Het klinkt als iets tegenstrijdigs, liefde voorbij de privésfeer. Liefde associëren we vaak met een gevoel dat we alleen hebben voor de mensen die dichtbij ons staan, als iets privés. Liefde voelen we voor onze familie, onze partner of onze vrienden bijvoorbeeld. Toch kan het denken over liefde voorbij het privédomein ons nieuwe mogelijkheden bieden. Op 28 februari onderzoeken we de bruikbaarheid van het concept voor het publieke domein, de ruimte die we met elkaar delen. Uitgangspunt en initiatiefnemer voor het onderzoek tijdens dit programma is Collectief Kapitaal. Zij zijn een praktijkvoorbeeld van een organisatie die liefde gebruikt als organiserend principe. Samen met oprichter Denise Harleman, Collectief Kapitaal-lid Shasha Triebel en filosoof en Denker des Vaderlands Marjan Slob onderzoeken we onder leiding van Lex Bohlmeijer wat liefde voor ons betekent en hoe we het kunnen implementeren in ons handelen.
Collectief Kapitaal, gestart in 2020, is een burgerbeweging die de vraag stelt: hoe willen we samenleven? Denise Harleman: “In onze samenleving zien we een oneerlijke verdeling van geld, middelen en macht. Wat is de waarde van een samenleving als je niet voor ieder mens het recht borgt op een waardig en stabiel bestaan – en wat betekent dat voor onze onderlinge relaties. De kwaliteit van onze gemeenschappen is aangetast, ons mensbeeld, onze democratie en onze verbondenheid. Collectief Kapitaal is een voorstel in beweging voor een liefdevol samenleven.”
Dit doet Collectief Kapitaal door middel van het bouwen van gemeenschappen in Amsterdam, Rotterdam, Arnhem en Utrecht, en het voeren van verschillende acties. Zoals het herverdelen van inkomen onder mensen die het goed kunnen gebruiken. De acties van Collectief Kapitaal zijn een lopend onderzoek naar ‘hoe samen te leven’, waarbij vragen boven komen als: ‘hoe ga je om met ongelijke situaties en kan je tegelijkertijd ieders recht van bestaan waarborgen?’ Met een groep mensen buigen ze zich dagelijks over deze en meer vragen en delen ze hun inzichten. Eén van deze recente inzichten is de toepassing van liefde als organiserend principe. Tijdens het programma op 28 februari deelt Collectief Kapitaal hun lessen uit de praktijk en onderzoeken we met het publiek op welke manier liefde nog verder toegepast kan worden in het publieke domein.
Zelf schreef ik voor mijn studie een scriptie over Hannah Arendt en moest ik bij dit onderwerp gelijk denken aan wat Arendt schreef in De Menselijke Conditie over het onderscheid tussen privé en publiek. In dit boek schreef Arendt over privé en publiek als twee aparte sferen die naast elkaar zouden bestaan. Om de één te betreden, moest men de andere sfeer eerst verlaten. Het belangrijkste verschil tussen de twee sferen, is dat de grootste zorg van de mens in de privésfeer zijn eigen levensonderhoud betreft, terwijl de mens in de publieke sfeer zich bezighoudt met zaken van het collectief. In de laatste sfeer spreekt en handelt de mens samen. Voor Arendt is dit politiek in de breedste zin van het woord. Het publieke domein is dus vooral ook een politiek domein voor Arendt.
Arendt zag daarentegen geen plaats voor liefde in de publieke sfeer. Arendt noemde liefde zelfs anti-politiek. Liefde was volgens Arendt onbruikbaar voor politieke zaken, omdat het het zuivere oordeel zou vertroebelen. Arendt’s theorie heeft diepe sporen achtergelaten in ons denken. Het grootste probleem hiervan is naar mijn idee dat het gebaseerd is op een verouderd dichotomie-denken. Privé-publiek, vrouwelijk-mannelijk en emotioneel-rationeel zijn voorbeelden van dit soort dichotomieën. Dit is problematisch, omdat het heeft geleid tot de associatie van enerzijds vrouwelijkheid, emoties en de privésfeer, en anderzijds, mannelijkheid, politiek en de ratio. Arendt kreeg veel kritiek vanuit de feministische hoek, omdat haar onderscheid vrouwen zou reduceren tot een leven binnen de privésfeer. Daarom is het belangrijk dat we kritisch naar zulke onderscheiden kijken en ons afvragen of de meeste dingen echt zo tweeledig zijn, of veel complexer.
Het is daarom waardevol om opnieuw na te denken over liefde. Laten we beginnen om liefde over de beschreven grenzen van de privésfeer heen te tillen. Doe je woensdag 28 februari met ons mee? Reserveer je gratis plek hier.
Auteur: Luna de Kruijff, studeerde Bèta Gamma (Filosofie, Politicologie), volgt nu een stage bij Pakhuis de Zwijger
