Een nieuw jaar met goede voornemens. December is vaak een tijd voor reflectie en in januari krijgen we een nieuwe start. Tijd voor feest en gezelligheid, maar ook voor liefdadigheid. Vlak voor de jaarwisseling besluiten veel mensen geld te doneren aan een goed doel. Organisaties die afhankelijk zijn van donaties spelen hier vaak op in. Denk bijvoorbeeld aan reclames op tv met verwaarloosde honden die uit erbarmelijke omstandigheden worden gered met de vraag om een klein bedrag voor steun. Of jongeren die op straat in Greenpeace jassen met een iPad rondlopen om inschrijvingen voor een maandelijkse incasso binnen te halen. Uiteraard komt ook Serious Request weer voorbij op radio en tv met hun jaarlijkse actie. Van alle kanten is er vraag naar maar één ding: jouw geld.
Tegelijkertijd merk je dat je wegzapt als dat arme hondje voor de zoveelste keer voorbij komt op tv. Je loopt met een grote boog om de Greenpeace jassen heen en naar 3FM luister je eigenlijk niet meer. Hoe komt het toch dat de vraag om iets goeds te doen, geld geven aan organisaties die de wereld helpen, zo veel tegenstrijdige emoties oproepen? Misschien is het goed om, nu het nieuwe jaar weer begonnen is en we weer fris van start gaan, eens stil te staan bij filantropie. Hoe kun je de juiste keuze maken als je voldoende geld hebt om iets te doneren, zeker als er vanuit zoveel hoeken gevraagd wordt je portemonnee te trekken? Wanneer werkt filantropie wel of juist niet?
De filantropische sector heeft in de afgelopen jaren heel wat kritiek te verduren gekregen. Critici wijzen erop dat de sector onlosmakelijk verbonden is met het neoliberale economische systeem waarin een kleine groep rijke mensen veel macht heeft. Filantropen zoals Bill Gates zijn vaak het onderwerp geweest van controverses. Zo publiceerde Follow the Money recentelijk een reeks artikelen over de invloed die voornamelijk Amerikaanse filantropen hebben op de Europese beleidsagenda. Zij kunnen via non-profit organisaties lobbyen voor hun eigen belangen (zie hier één van de artikelen). Dit roept fundamentele filosofische vragen op over ons economisch en maatschappelijk systeem. Hebben filantropen het recht hun geld te besteden aan wat zij belangrijk vinden? Ook als zij dat geld op een onrechtmatige of schadelijke manier hebben verkregen? Blijven democratische waarde overeind als miljardairs kunnen beslissen welke goede doelen miljarden euro’s ontvangen? Is filantropie de oplossing voor problemen als armoede of is dat de taak van de overheid? Wat is de machtsverhouding tussen de donateurs en de ontvangers van steun?
Het is goed om bewust te zijn van deze vragen, maar burgers hebben weinig invloed op de gemaakte keuzes van een selecte groep mensen. Waar we wel wat mee kunnen is ons eigen geefgedrag. Wat moeten we weten om weloverwogen beslissingen te nemen over waar we geld aan doneren? Eén van de ethische kaders die hier een antwoord op probeert te geven is het effectief altruïsme. Deze filosofische en maatschappelijke stroming pleit voor het optimaliseren van impact als het gaat om geld doneren. Dat betekent dat je, je niet moet laten verleiden door advertenties van verdrinkende ijsberen of verhongerende kinderen maar keuzes maakt op basis van rationele overwegingen. ‘Hoe kan mijn geld de meeste levens redden?’ moet de vraag zijn. Organisaties zoals ‘Doneer Effectief’ helpen je om een passend goede doel te vinden. Ook bij deze manier van doneren kunnen vraagtekens gezet worden – bijvoorbeeld over de wijze van impact meten – maar het geeft mensen wel een helder beslissingskader.
Andere mensen pleiten er juist voor om uit te gaan van vertrouwen als het om donaties gaat. Organisaties weten zelf vaak het best hoe zij hun donaties kunnen besteden; hen de vrijheid geven dit op hun manier in te vullen is het beste wat je als donateur kunt doen. Hoewel het misschien ten koste gaat van transparantie, verlicht dit wel de druk op organisaties om uitgebreide verantwoording af te leggen. Daarnaast kan het in het mondiale zuiden neokoloniale structuren tegengaan omdat de westerse donor geen invloed uitoefent op wat er precies met het gegeven geld gebeurt. Die beslissing is aan de mensen binnen de organisatie die de lokale context en behoeftes kennen.
Waarschijnlijk heeft dit artikel meer vragen dan antwoorden gegeven. Of je als donateur ooit volledig de juiste keuze kunt maken valt te betwijfelen, maar hoe dan ook kan het geen kwaad eens goed na te denken op welke manier jij je liefde voor de medemens wilt laten blijken en welke rol geld daarin speelt. Nu het nieuwe jaar van start is en je nog vol goede voornemens zit, is het de uitgerekende tijd om dit te doen. Op 16 januari gaan we hierover verder in gesprek tijdens het programma Goed Geld Geven. Hoe zorgen we ervoor dat filantropie zinvol is en de juiste belangen en doelen worden behartigd?
Wil je hier bij zijn? Reserveer dan hier je gratis plek.
