In de nieuwe programmareeks Levenskunst praten we minder over ‘de grote systeemwereld’ en meer over levensbeschouwelijke en interpersoonlijke thema’s. We hebben het over de alledaagse dingen zoals liefde, schuld en angst, maar ook over de waarde van écht luisteren naar elkaar. Gesprekken die je misschien weleens aan de bar met elkaar voert, maar waar experts en ervaringsdeskundigen verdieping aan kunnen geven en je kunnen helpen om je eigen ervaringswereld beter te begrijpen. Op maandag 23 oktober gaan we van start en duiken we in de wereld van het gesprek. Want hoe doe je dat nou eigenlijk, een goed gesprek voeren?
Vanuit verschillende vakgebieden met verschillende gesprekstechnieken en vertrekpunten gaan we al pratend opzoek naar de beste manier om met elkaar te praten. Want zoals Francine Oomen zei naar aanleiding van haar nieuwe boek ‘Hoe overleef ik alles wat ik niemand vertel?‘, je kunt praten en praten. “Er bestaat een gelaagdheid in hoe we de dingen bespreken. En tot diepere lagen dringen we vaak nauwelijks door in het gesprek dat we voeren” (De correspondent). Wat kunnen gesprekstechnieken uit de journalistiek, therapie of de filosofie ons leren over het doordringen van deze diepere laag in een gesprek?
Coen Verbraak is journalist voor radio, krant en televisie en staat bekend om zijn diepgravende interviews. Hij won verschillende onderscheidingen, onder meer voor zijn reeks ‘Kijken in de Ziel’ waarin Verbraak praat met beroepsgenoten, journalisten, artsen, religieuze leiders over hun vak en zichzelf. Het vertrekpunt van gesprekken is voor Verbraak altijd zijn eigen belangstelling. Hij maakt programma’s voor zichzelf en spreekt mensen uit eigen nieuwsgierigheid. Van niemand leerde Verbraak zoveel over zijn vak als van journalist Joop van Tijn (Oud-hoofdredacteur Vrij Nederland). Hij gaf hem ooit mee dat de vonk alleen kan overspringen als iemand jou de moeite waard vindt om zijn of haar verhaal aan te vertellen. Dat is af te dwingen door nieuwsgierigheid, goede voorbereiding en laten blijken dat de geïnterviewde die dag de belangrijkste persoon op aarde is. Zo kan zoiets kleins als een blik op het horloge het interview al fataal zijn. “Niemand is bestand tegen onversneden aandacht” (NRC, VPRO Nooit meer slapen).
Luisteren ziet Verbraak als de essentie van zijn werk. Op het moment dat hij zijn gesprekspartner op diens gemak tegenover zich heeft zitten, dan mag er iets gebeuren, dan is er ruimte om een ongemakkelijke vraag te stellen (Volkskrant).
Waar Verbraak als journalist het gesprek zelf vormgeeft aan de hand van zijn eigen belangstelling, wordt in de therapie het gesprek gevoerd vanuit de wens voor verandering van een client. Esther de Wolf is psychotherapeut en systeemtherapeut, daarnaast is zij gespecialiseerd in de oplossingsgerichte benadering. Vanuit deze drie rollen heeft zij verschillende ideeën over de waarde van een goed gesprek. Hoe vanuit de psychotherapie veiligheid van belang is; wat we kunnen leren van het concepten “meerstemmigheid” en “locale verhalen” vanuit de systeemtherapie en hoe de oplossingsgerichte benadering ons leert hoe taal het verschil kan maken bij het stellen van vragen aan en luisteren naar de ander. (Esther de wolf)
Het voeren van gesprekken is zo oud als de mensheid, daarom kijken we ook naar wat de filosofie ons kan leren. Socrates meende dé manier te hebben om in een gesprek tot ware kennis te komen, te beginnen met een onwetende houding ofwel, ‘weten dat je niets weet’. Op basis van de lessen van Socrates neemt Tiare van Paridon ons mee in de techniek van het socratisch gesprek waarin uitgangspunt is het op een gemeenschappelijke manier onderzoeken wat we weten en waarom. Hoewel het volledig afstand nemen van eigen opvattingen en meningen misschien onmogelijk is, wordt in deze gespreksvorm actief aangezet tot het uitstellen van een oordeel. Door te luisteren, vragen te stellen en feitelijk te onderbouwen, worden uitspraken beter doordacht en ligt wijsheid in het verschiet, aldus de socratische methode (Het Socratisch Gesprek).
Tot slot kan de taal als kunst ons ook dichter tot elkaar brengen. Jerry Afriyie gebruikt de poëzie om tot doordachte uitspraken te komen en bovenal om te verbinden. Empathie staat voor Afriyie aan de basis van het voeren van een gesprek. Sinds 2012 organiseert Afriyie met zijn Stichting Nederland Wordt Beter de ‘Dag van Empathie’. Aanleiding voor het organiseren van een dag geweid aan empathie was de constatering dat we ons empathisch vermogen kwijt zijn. Bij de campagne van Zwarte Piet is Racisme kreeg hij reacties vol onbegrip.
Afriyie vertelt over hoe hij op het moment dat er weinig begrip of empathie is, toch met mensen in gesprek blijft gaan. Hij beantwoordt iemands gebrek aan empathie met dubbel zoveel empathie. Want als je je boodschap wilt overbrengen of je doel wil bereiken, moet je constructief zijn. Zijn tactiek? “Zolang mijn waardigheid niet in het geding komt, sta ik open voor alle conversaties en uitleg die nodig is om dichter bij elkaar te komen” (Human).
Volgende week vertelt Eefje Hendriks in een interview over Deep Canvassing, op 23 oktober laat zij zien hoe deze methode er in de praktijk uitziet.
Enthousiast geworden? Reserveer dan hier je gratis plek op 23 oktober en praat mee!
