Op 15 kilometer van Groningen ligt het dorpje Overschild. In Overschild wonen 495 mensen. Hun huizen kijken uit over het vlakke Groningse land. De bezienswaardigheden zijn de molen en de kerk. Er is rust, ruimte en stilte. Het is zo’n plek waar de rest van de wereld heel ver weg lijkt.
Totdat eind jaren ’50 een paar kilometer verderop het grootste gasveld van Europa wordt ontdekt. De gaswinning zorgt voor ongekende economische voorspoed en maakt dat Nederland versneld van kolen op gas kan overschakelen. Er lijkt geen vuiltje aan de lucht tot in 1986 de aarde voor het eerst beeft. De politiek ziet echter geen link met de boringen. De aardgasbaten zijn een vaste bron van inkomsten voor de staatskas: het is gratis geld. In 2009 krijgt kunstenaar Katrin Maurer (1975) van de Gasunie de opdracht om een kunstwerk te maken in het kader van 50 jaar gaswinning. Ze ontwierp een werk getiteld ‘FUTURE’, op de afbeelding hierboven te zien. De maker van de sculptuur verbeelde op ironische wijze de toen al onzekere toekomst van gas als fossiele brandstof. Of dat ook de bedoeling was van de Gasunie is onduidelijk.
Er volgen meer bevingen maar de boringen gaan door. Dat blijft jaren zo totdat in 2012 een hele zware aardbeving de provincie treft en de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM; in handen van zowel het Rijk als van Shell en ExxonMobil) eindelijk toegeeft dat de boringen naar gas de bevingen veroorzaken. Een doorbraak: nu gaat het roer om, denken de Groningers. Maar niets is minder waar: de gaswinning gaat onverminderd door. Het jaar na de zware aardbeving wordt de gaswinning zelfs opgeschroefd naar recordhoogte. 54 miljard kubieke meter gas wordt er aan de Groninger bodem onttrokken.
In totaal zijn er ruim 1400 aardbevingen geweest in Groningen. De huizenprijzen dalen. Bewoners zien de fundamenten van hun huis verzakken en zien de muren scheuren. De slaapkamers van kleine kinderen worden verplaatst naar de plekken in het huis die door de ouders het veiligst worden geacht. Bewoners wachten jaren op hulp vanuit de overheid en worden van het kastje naar de muur gestuurd. De ene na de andere instantie wordt opgezet voor schade-afwikkeling maar tot concrete oplossingen leidt het zelden of pas na jaren van onzekerheid. Ze hebben niet gevraagd om de gaswinning. Ze hebben niets gekregen voor de gaswinning. Het ergst zijn volgens bewoners dan ook niet de scheuren in hun huis maar de scheuren in hun ziel. Stress, burn-out, suïcide: het mentale dossier puilt uit.
Overschild, een dorp dat bestond sinds 1806 wordt nu gesloopt. Driekwart van de huizen in Overschild moet met de grond gelijk worden gemaakt omdat ze te onveilig en daardoor onbewoonbaar zijn. In de documentaire ‘Bodem in Beweging – als werelden elkaar raken’, worden bewoners gevolgd die hun huis verliezen. Parallel aan deze beelden wordt het verhaal verteld van de parlementaire enquêtecommissie die onderzoek deed naar de gaswinning in Groningen.
Hoe heeft het zover kunnen komen? Na de vertoning van de documentaire gaan wij hierover in gesprek met de documentairemakers Saskia Jeulink en Kees Vlaanderen, inwoner van Overschild Cees Wildervanck, lid van de parlementaire enquêtecommissie Peter Kwint, NOS-verslaggever Reinalda Start, fotograaf en kunstenaar Gus Drake onder leiding van journalist Louis Stiller. Met muziek van Groninger troubadour Jan Henk de Groot.
