In navolging van een oordeel van het Europees Hof van Justitie maakte de Raad van State in mei dit jaar korte metten met het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Dit programma dat door de Nederlandse overheid in het leven was geroepen om zowel schadelijke uitstoot van stikstof te beperken als economische ontwikkeling mogelijk te maken, bleek in strijd te zijn met de Europese natuurwetgeving. In gesprek met Johan Vollenbroek, voorzitter van de milieuorganisatie Mobilisation for the Environment (MOB) en één van de initiatiefnemers voor de procedure tegen het PAS beleid van de Nederlandse staat, over de stikstofcrisis, het boerenprotest en de (ecologische) toekomst van Nederland.
Als gevolg van de uitspraak zijn duizenden bouwprojecten, onder andere in woningbouw, die een vergunning hadden gekregen onder het PAS stil komen te liggen. De Commissie Remkes heeft op 25 september een rapport gepubliceerd waarin het aanbevelingen doet aan het Kabinet om stikstofemissies (NOx en ammoniak) terug te dringen, zoals een verlaging van de maximumsnelheid en een inkrimping van de veestapel.
Johan, Nederland verkeert sinds mei in een stikstofcrisis en u wordt, onder andere in de NRC, samen met Wim van Opbergen genoemd als één van de twee mannen die ‘eigenhandig de stikstofcrisis hebben ontketend’ hoe is dat gegaan? Wat motiveerde jou om ten strijde te trekken tegen de Nederlandse staat? Laat ik voorop stellen dat die strijd wordt gevoerd samen met een aantal gespecialiseerde juristen. Zonder hen hadden we dit niet bereikt. Die strijd dateert eigenlijk al vanaf het begin van deze eeuw. Toen voerden we met stichting werkgroep Behoud de Peel, Vereniging Leefmilieu en MOB ook al procedures tegen met name megastallen. Ook toen zag je schaalvergroting in de veehouderij en zag je ook de natuur steeds verder achteruit gaan. De stikstofoxide- en ammoniakemissie liep toen wel iets terug, maar nog lang niet genoeg. De natuur was al decennia zwaar overbelast met stikstof en met die blijvende overbelasting voorzagen we dat we over 20, 30 jaar alleen nog maar brandnetels en gras over zouden hebben (voor een duidelijke uitleg over het effect van te veel stikstof op de natuur zie dit filmpje). Rond de jaren 2013-15 hadden we honderden procedures lopen tegen de overheid. Die baalde daar flink van waarop zij toen het PAS hebben bedacht zodat wij geen bezwaar en beroep meer konden aantekenen.
Het vonnis van de Europees Hof en de Raad van State zijn geweest, de commissie Remkes heeft zijn rapport gepubliceerd, wat zijn nu de voornaamste uitdagingen?Zorgen dat de overheid niet weer een list of een truc gaat verzinnen, want die hebben we al gehad. Dat was het PAS. Daaraan hebben we vier à vijf kostbare jaren verloren, waarin de ammoniakemissie vanuit de landbouw zelfs weer licht is gestegen. Het is in ieder geval niet omlaag gegaan, ondanks wat de boeren beweren. Als er nu weer een list of een rekentruc wordt bedacht, dan zullen we weer een aantal jaar moeten procederen en zijn we weer terug bij af.
Hoe kijkt u naar de boerenprotesten van gisteren?
Nou, dat heeft natuurlijk te maken met het feit dat geen enkele van de partijen, behalve dan D66 en GroenLinks maar met name D66, de moed heeft om de boeren te vertellen dat er gewoon een groot probleem is. Dat we (de veestapel) zullen moeten halveren en misschien nog wel verder terug zouden moeten gaan. Minister Carola Schouten heeft al gezegd: “we moeten in Nederland naar een circulaire landbouw”. Als je dat wilt moeten we af van die idiote soja import uit Zuid-Amerika. We huilen tranen met tuiten vanwege de brand in de Amazone maar die Amazone brandt ook omdat daar landbouwgronden moeten worden ontgonnen voor de soja voor onze varkens, kippen en koeien. Circulaire landbouw betekent dus dat je alleen nog maar veevoer wat in de Benelux en in Duitsland wordt verbouwd aan de dieren mag voeren. Als je uitrekent wat dat impliceert, kom je nog op minder dan de helft (van de veestapel) uit.
Minister Schouten heeft de wens uitgesproken voor circulaire landbouw maar tegelijkertijd heeft zij gisteren (dinsdag 1 oktober) ook de boeren gesteund door te zeggen dat er onder haar bewind geen halvering van de veestapel komt.
Ja dat is flauwekul, dan liegt ze toch? Kijk, wij procederen helemaal niet tegen de woningbouw, dat hebben wij nooit gedaan. Dat de woningbouw platligt, dat is compleet belachelijk, dat is niet de grote bron van het stikstof; dat is de intensieve veehouderij, dat is het verkeer en dan de industrie en energiesector. Wat betreft de landbouw, dat is veruit de grootste sector in ammoniakuitstoot, namelijk zo’n 80, 90%. Die zal enorm terug moeten. Bovendien, als je naar circulaire landbouw wilt, dan moet je ook naar 1/3 deel van de veestapel, misschien nog wel minder. En dat verhaal durft Carola Schouten de boeren niet te vertellen. Dus wat dat betreft is ze ook niet eerlijk.
Heeft u zelf een idee wat mogelijke oplossingen zouden kunnen zijn?
Jazeker, daar heeft de commissie Remkes ook over geschreven. Je moet integraal over heel Nederland de maximum snelheid naar 100 terugschroeven, daarmee win je al een heleboel stikstofoxide. Verder is het goed voor de volksgezondheid, want de stikstof concentratie neemt dan ook af in bewoonde gebieden en natuurgebieden. Ik las laatst een artikel van een longarts, die schat het aantal extra astma gevallen bij kinderen in Nederland door stikstofoxide uit het verkeer op 5000. We zitten nu op een soort van kruispunt, een waterscheiding. We hebben problemen, niet alleen met de natuur maar ook met de gezondheid. Het RIVM zegt dat er per jaar 12.000 mensen negen maanden te vroeg sterven als gevolg van luchtverontreiniging. Verder, wordt er een gigantisch aantal ziektedagen opgenomen, dit alles zorgt voor een economische schade van rond de zes miljard euro per jaar. Bovendien krijgen we minder files, zeggen verkeersdeskundigen, minder ernstige verkeersongevallen en ook nog eens minder brandstof, dus ook minder CO2-emissie. Kortom, het is overal goed voor. Invoering van rekening rijden zal ook bijdragen aan emissievermindering. Direct doen zou ik zeggen.
Denkt u dat de rechtszaak die u hebt gevoerd als voorbeeld kan dienen voor andere landen in de wereld?
Ja, die uitspraak geldt voor heel Europa, voor alle Europese landen. Dus alle Europese NGOs kunnen daar hun voorbeeld mee doen. We hebben vestigingen van Greenpeace in België, Denemarken en Duitsland gevraagd om die uitspraak onder ogen te brengen om een strenger beleid af te dwingen.
Wat zou voor u nou het ideale beeld zijn van Nederland over 20 jaar?
Dat we dan een betere luchtkwaliteit hebben. Dat we minder longziektes hebben en minder kinderen met astma. Een schonere landbouw en een natuur die zich dan weer echt aan het herstellen is van tientallen jaren mishandeling. Die natuur gaat er echt niet bovenop komen in een tijdsbestek van 10 jaar maar hopelijk wel in 20, 25 jaar. Dat een deel zich in ieder geval nog kan herstellen zodat we dan toch naar een schoon, mooi, bio-divers Nederland kunnen wat we met een goed fatsoen aan een volgende generatie kunnen overdragen want dat kunnen we met de huidige versie niet bepaald met trots doen.
Meepraten over de stikstofcrisis kan op 14 oktober in Pakhuis de Zwijger, voor meer informatie en reserveren klik hier.
