Hoe maak je maatschappelijke tegenstellingen bespreekbaar? Kai Pattipilohy is creatief directeur van Diversion, waarvan het lesprogramma ‘Gelijk=Gelijk?’ in 2015 de LHBT-innovatieprijs won. In het programma ‘De Proefrechtzaak: de Nashville-verklaring’ spreekt zij vanuit haar expertise over de recente discussie rondom de Nashville-verklaring.
Hi Kai! Wie ben je en wat doe je?
‘Ik ben creatief directeur bij Diversion, een bureau dat zich inzet voor maatschappelijke innovatie. We ondersteunen bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties bij het vinden van oplossingen voor ingewikkelde maatschappelijke vraagstukken. Naast dat we andere organisaties helpen, neemt Diversion zelf een voorlopersrol in als we vinden dat bijvoorbeeld de politiek te langzaam in beweging komt. Zo hebben wij vanaf 2004 een programma waarbij Joodse en Islamitische studenten samen voor de klas staan en lesgeven over de Tweede Wereldoorlog en het Midden-Oosten-conflict om antisemitisme tegen te gaan. Een recent initiatief gaat over de publieke professional van morgen in een polariserende samenleving: waar rechtsstatelijkheid van mensen onder druk staat, proberen wij het debat aan te wakkeren zodat men verantwoordelijkheid neemt vanuit zijn of haar positie.’
Wat is jouw motivatie om dit werk te doen?
‘In Nederland heeft iedereen dezelfde rechten, maar niet iedereen kan er op dezelfde manier gebruik van maken. We werken met Diversion veel in het onderwijs en zien daar dat van alle maatschappelijke vraagstukken, op homoseksualiteit het grootste taboe berust.’
Zijn er uitdagingen waar je tegenaan loopt?
‘Jaarlijks hebben er 200 tot 300 jongeren een maatschappelijke bijbaan bij Diversion. Zij helpen via onze programma’s het onderwijs te innoveren en taboethema’s zoals homohaat en antisemitisme in het klaslokaal bespreekbaar te maken. Op het moment dat Joodse, Islamitische en homoseksuele jongeren voor de klas staan om over maatschappelijke spanningen en botsende waarden te praten, komt het regelmatig voor dat homoseksuele jongen voor een grotendeels homofobe klas staat. Maar ook bijvoorbeeld islamitische rolmodellen die voor de klas staan om homohaat tegen te gaan, kunnen het lastig hebben, een deel van hen wordt regelmatig voor ‘verrader’ of ‘slechte moslim’ uitgemaakt. Deze jonge rolmodellen moeten hiervoor stevig in hun schoenen staan. Maar het geeft hen veel voldoening dat het vaak lukt de situatie om te draaien en de klas anders verlaten dan hoe zij deze aantroffen. Lastiger is vaak de situatie in hun persoonlijke omgeving.
De jongeren die voor ons werken hebben het namelijk niet altijd even makkelijk. Ondanks dat hun omgeving hun opvattingen vaak afkeurt, steken zij toch hun nek uit om gevoelige maatschappelijke thema’s bespreekbaar te maken. Een deel van de jongeren die bij ons werkt, durft dat thuis ook niet te vertellen. Hun omgeving vindt het verwerpelijk dat ze met iemand die joods, homo of moslim is voor de klas staan. Dat is zorgelijk en legt meteen bloot hoe prangend hun werk is. We steunen deze jongeren heel actief in het ontwikkelen van hun maatschappelijk leiderschap.’
Hoe verander jij de wereld?
‘Allereerst door te zorgen dat we met Diversion onze nek blijven uitsteken. We agenderen ontwikkelingen die wij zien in de samenleving en nemen af en toe stevig stelling. Daarnaast schreeuwen niet langs de zijlijn, maar ondernemen ook actie en investeren in nieuwe aanpakken op thema’s die wij belangrijk vinden.’
Alvast een opwarmertje: wat verwacht je van De Proefrechtzaak?
‘De discussie rondom de Nashville-verklaring legt een paradox van onze vrije samenleving bloot: sommige vrijheden staan op gespannen voet met elkaar. Voor mij is de belangrijkste vraag hoe we individuele vrijheden beter kunnen beschermen in een gepolariseerde en diverse samenleving. Juist die van jonge mensen die opgroeien in zeer conservatieve gemeenschappen. Helaas is wetgeving niet op alles het antwoord, want daarmee krijg je niet alle homohaat de samenleving uit. We zullen dus meer moeten doen. Ik wil daarom ook focussen op de weerbaarheid en het veranderen van sociale normen. Dus hoe maak je LGBTQI-jeugd weerbaar? Hoe zorgen we dat homoseksualiteit over een paar jaar niet langer het grootste taboe is in het onderwijs?
Ik verwacht dat er bijna geen mensen bij het evenement zijn die wél gelukkig zijn met de Nashville-verklaring. Ik vind het daarom te makkelijk om met een eensgezinde zaal alleen maar te praten over wat er mis is met deze verklaring. De verklaring is een hele zichtbare vorm van religieus fanatisme. Terwijl ik me juist ook heel druk maak over het onzichtbare religieus fanatisme waar je de rest van het jaar bijna geen haan naar hoort kraaien.
Regelmatig zie ik van dichtbij hoe mensen op verregaande wijze de maat worden genomen en het leven zuur worden gemaakt als zij volgens anderen in hun religieuze gemeenschap te liberaal zijn omdat zij zich uitspreken vóór homoacceptatie en vrouwenrechten of te vrij leven. Hun vrijheid komt in het gedrang en hun grondrechten lijken soms alleen maar op papier te bestaan. Daar maak ik me ontzettend druk over.’
Denk je dat de polarisatie in deze tijd scherper is geworden of meer blootgegeven?
‘Ik denk dat polarisatie toeneemt. Botsende leefwerelden en ook uitwassen als homohaat, antisemitisme en racisme zijn geen nieuwe fenomenen. Maar nu vervagen grenzen steeds meer en lijken individuele ideeën over wat er wel en niet acceptabel is steeds vaker belangrijker te worden gevonden dan grenzen van de wet. Het is uiteraard een illusie om te denken dat je het altijd met elkaar eens kunt zijn. Het hardgrondig met elkaar oneens mogen zijn, is een groot goed, maar wordt steeds minder als verworvenheid van onze vrije samenleving gezien. Dit zijn gevaarlijke ontwikkelingen, het holt het draagvlak voor onze rechtstaat uit.’
