Volgens de Nederlandse historicus Johan Huizinga is spel alomtegenwoordig, enigszins gescheiden van het leven en een van de broedplaatsen van cultuur. Maar het lijkt erop dat we tegenwoordig met alles en iedereen spelen. Het speelgoed dat we tot onze beschikking hebben wordt al lang niet meer gedefinieerd door bordspellen en touwtje springen. Het strekt zich uit van videogames tot TikTok, van sociale media tot politiek. Zelfs het nieuws of de waarheid lijken ons speelgoed te zijn. Wat is er in de tussentijd gebeurd en hoe is onze spelcultuur veranderd?
Over het programma
Ter gelegenheid van de boekpresentatie van The Role of Play gaan we in woord en speelse interactie in gesprek met verschillende ontwerpers en onderzoekers over hoe onze spelcultuur is veranderd sinds de digitale revolutie van de afgelopen 50 jaar. Tijdens de avond spelen we samen met het publiek een of meer bekroonde spellen van Nederlandse ontwerpers. Hiermee illustreren we de rijke game cultuur in Nederland die zich richt op creativiteit als alternatief voor het (dwangmatig) volgen van de regels. Één van de vele vragen die aan bod komen is welke nieuwe spelvormen er in de toekomst nog ontstaan. Hebben we meer of helemaal geen regels nodig of gelden er andere regels? Wie bepaalt volgens welke regels we spelen?
Over de sprekers
Ben Schouten is kunstenaar-ontwerper en emeritus hoogleraar Playful Interaction aan de faculteit industrieel ontwerpen van de Technische Universiteit Eindhoven en lector Play and Civic Media aan de Hogeschool van Amsterdam. Hij ontwikkelt games op het gebied van kunst, gezondheidszorg, onderwijs en stedenbouw, met een focus op speelse betrokkenheid van de spelers onderling, Hij is de (co-)auteur van zeven boeken en meer dan 100 publicaties op het snijvlak van spel, games, participatief ontwerp en emancipatie.
Menno Deen is game designer en onderzoeker van spellen in nieuwe en onverwachte contexten. Hij creëerde onder andere games voor zwembaden, gedragstherapie en boswandelingen. Hij is de organisator van showcases met de naam Dutch Courage en brengt professionals samen in de organisatie Games [4Diversity], om de integratie van nieuwe perspectieven en domeinen in de creatieve industrie van game-ontwikkeling te bevorderen.
Eleonoor Jap Sam studeerde kunst- en architectuurgeschiedenis, design en communicatie. Naast uitgever, werkt ze als onafhankelijk onderzoeker, hoofdredacteur, criticus en publicist. In 2022 werd ze genomineerd voor de Black Achievement Award, categorie Ondernemerschap. Sinds 2023 is ze voorzitter van het bestuur van ArtTable Nederland, de netwerkorganisatie voor professionals die zich identificeren als vrouw of non-binair in de beeldende kunst, vormgeving en erfgoedsector.
Renate Boere is grafisch ontwerper en onderzoeker, werkzaam in de culturele en sociale sector. Ze is de oprichter van Studio Renate Boere waar ze actief projecten heeft geïnitieerd die zich richten op het oplossen van complexe sociale vraagstukken door middel van game design. Daarnaast deelt zij haar kennis en expertise op verschillende nationale en internationale universiteiten. De afgelopen jaren hebben de boekontwerpen van Studio Renate Boere verschillende nationale en internationale designprijzen gewonnen. Renate’s ontwerpen vertellen de context van het boek op een intellectuele, visuele en interactieve manier.
JP van Seventer is al 25 jaar werkzaam in de game-industrie, met een visie op het optimaliseren van het internationale succes van aspirant en ervaren game-ontwikkelbedrijven. Hij is een pionier op het gebied van incubatie en game innovatie met de lancering van Dutch Game Garden (2007), ’s werelds eerste fulltime incubatieprogramma voor spelontwerpers.
Adriaan de Jongh is een bekroonde Nederlandse gameontwerper die bekend staat om het ontwerpen van experimentele games die mensen uit de normale ruimte van videogames trekken door de spelers uit te dagen samen te dansen, elkaars hand aan te raken of andere sociale interacties te delen.
Joost Raessens bekleedt de leerstoel Mediatheorie aan de Universiteit Utrecht. Zijn onderzoek richt zich op het begrijpen van hoe groene media – in de breedste zin van het woord, inclusief digitale media, theater, film, televisie, audio, kunst en literatuur – bijdragen aan ecologisch denken en verschillende vormen van burgerbetrokkenheid. Zijn onderzoekinteresses omvatten digitale media en de ‘ludificatie van cultuur’; denk aan Games en Virtual Reality for Change.
Matthijs Dierckx is componist voor video games onderscheiden met een Dutch Game Award in 2021, schrijver van fantasie verhalen zoals Het Verdwenen Woud (2022). Hij is de medebedenker van verschillende games en medeoprichter en voormalig uitgever van het vakblad Control Magazine (2007). Games waar Matthijs aan heeft gewerkt zijn: Sumico (2014), Unexplored (2017), en Unexplored 2: The Wayfarer’s Legacy (2022)
Over het boek
Role of Play: New Games, New Opportunities. A Future Perspective on Play in Society uitgegeven door Jap Sam Books en ontworpen door Studio Renate Boere, biedt een verfrissende kijk op modern spelontwerp en spel. Het onderstreept het belang van digitaal spelen voor de hedendaagse cultuur. Met meer dan 400 illustraties schetsen Ben Schouten en Menno Deen een breed scala aan voorbeelden, van analoog spelen tot videogames, van digitale speurtochten tot rollenspel, van galactische oorlogen voeren met aliens tot het ontwerpen van je huis, van puzzels tot stadsplanning, van kankerbestrijding tot gedragsverandering.
Als we teruggaan in de tijd en het steekspel als voorbeeld nemen: een middeleeuwse sportwedstrijd waarin twee ridders te paard met lansen vechten, spelen de handelingen een duidelijke rol buiten het spel om, als voorbereiding op de mogelijke realiteit. Honderden jaren later wordt dezelfde sport nog steeds beoefend en leeft het voort als een cultureel artefact dat puur voor vermaak wordt gespeeld. Het steekspel, een ritueel uit de Middeleeuwen, is getransformeerd tot een hedendaags cultureel artefact. Elke tijdsperiode produceert blijkbaar zijn eigen vorm van spel. Welke vaardigheden hebben de ridders van vandaag nodig om de culturele artefacten van morgen vorm te geven? En wie nodigen we graag uit om met ons te komen spelen, op het moment dat we aanbellen aan de (digitale) deur van onze reële wereld?
De auteurs benadrukken de noodzaak om te spelen met de regels die de samenleving schragen. Het boek gaat in op de nieuwste trends in serious games en playification, voor andere doeleinden dan puur vermaak. In hun vrije spelvorm bevatten deze speelse interacties steeds vaker reflecties op sociale kwesties zoals klimaatverandering of inclusiviteit. Het nadeel is wellicht dat we soms overspoeld worden door een stortvloed aan uitnodigingen; gevangen in een web dat we om onszelf heen lijken te hebben gespannen. Aan de andere kant ontstaat er wederom een cultuur die van onderop gecreëerd wordt en gebaseerd is op actieve sociale interactie tussen gelijken. De verhalen die hedendaagse games ons vertellen zijn talrijk en divers. Ze komen niet alleen voort uit een behoefte aan vermaak of afleiding, maar ze kunnen ook serieuzer worden en ons helpen vaardigheden te ontwikkelen die we nodig hebben in ons dagelijks leven, precies zoals het steekspel nuttig was voor de ridders van de Middeleeuwen.
