Noodzaakt de woningnood tot losser omgaan met water en bodem, en is het oké als je achtertuin af en toe blank staat? Het nieuwe kabinet vindt van wel. We moeten niet te dogmatisch zijn en waterschappen mogen geen veto’s vellen over waar woningen gebouwd kunnen worden, vinden ministers Mona Keijzer en Barry Madlener.
“Dat ‘water in de tuin’ van minister Keijzer is een eufemisme voor miljardenschade na onbezonnen bouw”, kopte het Nederlands Dagblad in een redactioneel commentaar.
Met het commentaar reageerde de redactie op een geplande koerswijziging van het huidige kabinet. De woningnood noodzaakt volgens de minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening tot meer flexibiliteit in waar en hoe we bouwen. Meer hinder, “misschien een keer water in de achtertuin”, dat is best acceptabel, zei ze begin oktober.
‘Onbedoeld allesbepalend’
Zo legde de minister een bommetje onder ‘water en bodem sturend’. Dit principe werd door het vorige kabinet geïntroduceerd. Het betekent dat het bodem- en watersysteem doorslaggevend is bij waar en hoe je bouwt. Keijzer wil hier losser mee omgaan. “Als je zegt dat je op lage plekken niet meer mag bouwen, dan hebben we in een groot gedeelte van Nederland problemen.”
“Water en bodem sturend is een waterschap dat zegt: hier mag je niet bouwen. Rekening houden met water en bodem betekent vervolgens vragen: maar waarom dan en kunnen we dat niet op een andere manier oplossen met elkaar?”, aldus de minister. “Even heel praktisch gezegd is dat de manier waarop we dit moeten gaan doen.”
Haar collega Barry Madlener, minister van Infrastructuur en Waterstaat, bevestigde de koerswijziging een paar weken later in een Kamerbrief. Water en bodem sturend werd volgens hem “door sommigen” ingevuld als water en bodem bepalend. “Daarmee werd het onbedoeld allesbepalend en werd het vooral als belemmering gezien voor de ruimtelijke ordening en inrichting van ons land”, aldus de minister. “Dat is niet waar we voor staan. We willen ons juist richten op wat wél kan en moet.”
Polderperikelen
Wat te vinden van de overstap van sturend naar rekening houden met? In zekere zin is het een semantische discussie. Sturend, rekening houden met, bepalend, het kan allemaal min of meer hetzelfde betekenen. Het blijft dan ook in het midden wie of wat Madlener precies bedoelt met “sommigen” die water en bodem sturend liefst lazen als water en bodem bepalend, of waar Keijzer het over heeft als ze spreekt over waterschappen die woningbouw onmogelijk maken.
Mogelijk doelen de bewindslieden op lang voortslepende discussies bij grote woningbouwlocaties als de Gnephoekpolder bij Alphen aan den Rijn, Zuidplaspolder bij Zuidplas en de Rijnenburgpolder bij Utrecht. Het schuurde op deze plekken soms flink tussen waterschappen, gemeenten, provincies en het Rijk, omdat de wateroverheden vreesden voor schade op de lange termijn. Maar op geen van deze locaties was het water- en bodemsysteem reden om er definitief niet te bouwen. Na aanpassing van de plannen komen er alsnog tienduizenden woningen bij.
Ook elders in Nederland zou dat waarschijnlijk het geval zijn onder water en bodem sturend: de lijn van het vorige kabinet verbood, anders dan Keijzer suggereert, nergens woningbouw. Slechts in een handvol gebieden met bijvoorbeeld hoge overstromingsrisico’s of extreme bodemdaling zou voor woningbouw het uitgangspunt “nee, tenzij” zijn. Met andere woorden: woningbouw zou er zeker kunnen, mits de nodige beschermingsmaatregelen worden getroffen.
‘Laat niet verleiden tot onverstandige keuzes’
Het is dus de vraag welk probleem Keijzer en Madlener precies willen oplossen met hun nieuwe koers. De waterschappen maken zich ondertussen zorgen. Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Watershappen, reageerde op de brief van Madlener dat hij de zorgen om het woningtekort snapt, maar waarschuwt tegelijkertijd voor onverstandige keuzes.
“Het nijpende woningtekort vraagt om een grote snelheid voor het bouwen van nieuwe woningen”, aldus de bestuurder. “Het is belangrijk dat de landelijke politiek zich door die gewenste snelheid en de complexiteit niet laat verleiden om onverstandige keuzes te maken. Daarom is en blijft het belangrijk om het water- en bodemsysteem als uitgangspunt te nemen voor ruimtelijke keuzes en van daaruit te focussen op wat er wel kan.”
Programma in Pakhuis de Zwijger
Op woensdag 6 november organiseert Pakhuis de Zwijger een avond over de nieuwe weg van het kabinet. Rechtvaardigt de woningnood inderdaad losser beleid? Hoe garandeer je dan de veiligheid van inwoners? En wat zijn acceptabele risico’s, als je kiest voor rekening houden met bodem en water in plaats van sturend?
Onder meer Ellen van Bueren van de TU Delft, Bas Kolen van de UvA, Martijn van Gelderen van BPD, kwartiermaker Toekomst aan Tafel Mare de Wit en Kamerlid Geert Gabriëls van GroenLinks-PvdA gaan onder leiding van Tracy Metz in gesprek.
Meld je hier aan voor het programma ‘Overstroming in je achtertuin’ op 6 november,
