Volgens het nieuwste rapport van Oxfam is de wereld het afgelopen jaar nog ongelijker geworden. Het vermogen van miljardairs steeg vorig jaar met 2 biljoen (een 2 met 12 nullen!) dollar en er kwamen 4 miljardairs per week bij. Dit terwijl 44% van de bevolking onder de armoedegrens leeft. Daarom lanceren wij samen met Oxfam Novib de programmaserie Takers, not makers, binnen de reeks Economie van Morgen. In drie bijeenkomsten verdiepen we ons in de oorzaken van ongelijkheid en onderzoeken we hoe hier verandering in kan worden gebracht.
Kolonialisme als oorzaak van economische ongelijkheid
Uit het rapport komt naar voren dat ons oneerlijke economische systeem geworteld is in het kolonialisme dat nog steeds doorwerkt in het heden. Dit jaar dankt voor het eerst een meerderheid van de miljardairs hun rijkdom aan erfenissen en dus niet aan eigen inspanning. Deze erfenissen stammen vaak nog uit het koloniale tijdperk.
Veel superrijken zijn niet alleen rijk geworden dankzij de uitbuiting van miljoenen mensen tijdens het koloniale tijdperk; ze profiteren nog steeds van de voortdurende koloniale kenmerken van ons huidige economische systeem. Rijke, westerse bedrijven halen grondstoffen uit Afrika, Azië en Latijns-Amerika, waarbij het land en de bevolking worden uitgebuit. Nog altijd wordt elk uur 30 miljoen dollar weggesluisd uit landen in het armere Zuiden, dat overwegend in de zakken van de rijkste 1% in rijke landen terechtkomt. Geld dat de overheden van deze landen dringend nodig hebben voor investeringen in bijvoorbeeld onderwijs, zorg en de energietransitie. Zo dient onze economie vooral de allerrijksten – ten koste van de rest van de wereld.
Rijk zijn loont meer dan werk
Ook in Nederland zien we dat bijna de helft van de top 50 van de huidige Quote 500-lijst hun vermogen gedeeltelijk of volledig heeft geërfd. Ook loont rijk zijn meer dan hard werken. Zo betalen we in Nederland 40% belasting over ons inkomen uit arbeid, maar de rijkste 1% betaalt maar 20-30% belasting over hun vermogen. Vermogen dat veelal groeit zonder dat ze daar iets voor hoeven te doen, omdat het bijvoorbeeld in vastgoed of aandelen zit.
Daarnaast geldt er een laag belastingtarief van maximaal 20% voor miljoenenerfenissen aan directe erfgenamen. Doordat (geërfd) vermogen veel minder zwaar wordt belast dan arbeid, blijft de rijkdom hangen bij een kleine groep machtige mensen en dragen gewone mensen de zwaarste lasten. Daarmee is ons belastingstelsel onderdeel van ons oneerlijke economische systeem.
Met geld komt macht
Met rijkdom komt macht. Neem Trumps regering, waarin extreme rijkdom ruim vertegenwoordigd is met de benoeming van een tiental miljardairs op belangrijke posities in de regering – met de rijkste man op aarde, Elon Musk, als meest opvallende. Trumps regering is er eentje van én voor de superrijken, die zichzelf cadeautjes zullen uitdelen ten koste van de rest van de wereld. Dit is tekenend voor de groeiende invloed van de superrijken op de samenleving.
De winnaars van onze economie
Ondertussen staat Nederland aan de vooravond van de grootste overdracht van vermogen ooit. Door de vergrijzing wordt verwacht dat er in de komende 10 jaar ongeveer 230 tot 240 miljard euro in de vorm van erfenissen wordt doorgegeven aan volgende generaties. Het is tijd om de welvaart beter te verdelen, te beginnen met een eerlijker belastingstelsel.
Op maandag 24 februari gaan we het hebben over (internationale) ongelijkheid, het erfrecht en de wirwar aan fiscaal vriendelijke regelingen in Nederland.
